Beginpagina van Plantaardigheden.nl

 

 

Actuele toepassingen van planten

Plantaardigheden.nl
Artikelen over planten
Sitemap

Leesmaar.nl
Dodoens en meer bijzondere boeken

Leeswerk.nl
Artsenijgewassen
Flora Batava

Krachtigeplanten.nl
A modern herbal: 100 medicinale planten
Massachusetts Institute of Technology

Diverse artikelen

Silphium, het verdwenen kruid

Foto: http://www.mlahanas.de/Greeks/Cities/Images/SilphiumCoinCyrene.png

   2000 jaar geleden nog groeide er aan de noordkust van Afrika en vooral in de Romeinse provincie Cyrenaica (wat nu Libië is) een bijzondere plant, hij werd zo bijzonder geliefd dat hij het zelfs schopte tot het nationaal symbool van deze streek, hij werd afgebeeld op munten en zegels. Deze plant, geheten Laserpithium, of in het Grieks Silphion bestaat niet meer, uitgestorven, dit is te danken aan de Romeinen.

   De hoofdstad van Cyrenaica was Cyrene, gesticht rond 700 voor Chr. door migranten afkomstig van het Griekse eiland Thera (Santorini). in de 7de eeuw voor Christus heerste er op Thera een verschrikkelijke droogte, Grinus, koning van het eiland, ging naar Delphi, om raad te vragen aan het orakel aldaar, de priesteres zei hem een stad te stichten aan de kust van Libya, teleurgesteld keerde Grinus terug, hij wist niet eens waar Libya lag. Na zeven jaar had het nog niet geregend, ten einde raad keerde Grinus weer terug naar Delphi, weer vertelde de priesteres hem dat het beter met zijn volk zou gaan als ze een stad zouden stichten in Libya, Grinus besloot een aantal verkenners op pad te sturen, samen met een handelaar die wel eens in Libya was geweest. Al zeilende bereikten ze het eiland Platea voor de kust van Libya, nadat ze de handelaar met proviand hadden achtergelaten, keerde zij terug naar Thera om verslag uit te brengen, daar werd besloten door middel van het trekken van loten wie definitief naar Libya zou vertrekken.

   Wat ze daar aantroffen moet hun in twijfel hebben gebracht over het advies van het Orakel van Delphi, ze werden omringd door barbaren en woestijn en konden ook niet terugkeren omdat ze niet langer welkom waren op Thera. Volgens Theophrastus, een leerling van Aristoteles, ontdekte de kolonisten echter al gauw een plant, die ze Silphion noemde, taalkundig onderzoek wijst overigens uit dat de lokale Libische bevolking ook al van dit kruid op de hoogte moet zijn geweest. Deze plant maakte de kolonisten van Thera onmetelijk rijk en beroemd. Er was echter een probleem, Silphion liet zich niet kweken, men moest de plant in het wild verzamelen, er kwam een koninklijk monopolie, maar natuurlijk werd dit monopolie ontdoken en was er smokkel en stroperij. Uit de uitgebreide beschrijving van Theophrastus van de plant en afgaande op afbeeldingen delen moderne botanisten Silphion, of zoals de Romeinen het kruid noemden, Silphium in bij de Schermbloemenfamilie (Apiaceae), het zou gaan om een soort Reuzenvenkel (Ferula) afgaande op de vorm van de bladeren.

   Waarom was dit kruid zijn gewicht in goud waard? Ongetwijfeld had het in de eerste plaats te maken met een vorm van culinair snobisme uit de klassieke oudheid, zeldzaam maakt gewild, de gastronomische Romeinse schrijvers gaven hoog op van de smaak van het kruid, men gebruikte de stengel die gekookt of geroosterd werd, maar het belangrijkste was het sap dat gewonnen werd uit de wortels, dat sap noemde men Laser, dit was een belangrijke smaakmaker van gerechten. Apicius, de bekende culinaire Romein die toch over het algemeen niet huiverde om grof geld aan voedsel uit te geven, gaf een keukentip waardoor een klein beetje laser heel lang meeging. Hij stopte het tussen pijnboompitten, die de smaak ervan absorbeerden. Als een recept om laser vroeg, nam hij de op smaak gebrachte pijnboompitten, net als wij nu vanillestokjes gebruiken die hun smaak afgeven aan suiker.

   Verder werden er grote geneeskrachtige kwaliteiten aan het kruid toegeschreven, het werd o.a. gebruikt als ingrediënt in hoestsiropen, maar was dit alles genoeg om de plant uit te roeien? Waarschijnlijk niet, wat is dan de reden dat Silphium niet meer bestaat? Het waarschijnlijke antwoord op deze vraag is dat de Romeinse vrouwen het gebruikten als een anticonceptiemiddel, men geloofde dat als men het kruid oraal innam er geen bevruchting kon plaatsvinden. Deze werking van het kruid werd door de Cyreniërs ook naar voren gebracht, op muntafbeeldingen zien we een zittende vrouw met Silphium aan haar voeten, met een hand raakt ze de plant aan, met haar andere hand wijst ze naar haar buikstreek. Ook Romeinse medische schrijvers noemde deze werking van het kruid, Soranus schrijft dat vrouwen die geen kinderen wensen het beste een keer per maand een stukje Silphium ter grootte van een kikkererwt konden eten, hij voegt er aan toe dat dit niet alleen de bevruchting verhinderd wordt maar dat het ook een aborterende werking heeft. Ook Dioscorides noemt het zowel als voorbehoedsmiddel en als middel met een aborterende werking, Plinius de Oudere, die een tegenstander van abortus was, benoemt het heel eufemistisch als middel om de menstruatie op gang te brengen. in de tijd van Plinius de Oudere (gestorven 79 n. Chr.), was het kruid al zeer zeldzaam, hij schrijft nog dat Silphium zijn meer dan zijn gewicht in zilver waard was. Ook vermeldde hij dat tijdens het bewind van Keizer Nero, nog een plant was gevonden, deze werd geoogst en aangeboden aan de keizer.

   Silphium groeide alleen op een smalle strook land van ongeveer 30 mijlen lang op droge berghellingen aan de kust, zo rond de 4de eeuw wordt de plant voor het laatst vermeld in twee brieven van Synesius van Cyrene, die schreef dat zijn broer op zijn land nog Silphium had groeien. Was Silphium werkelijk werkzaam als voorbehoedsmiddel? Natuurlijk is het lastig om de werking van een uitgestorven kruid te onderzoeken. Wat je dan kan doen is de werking van een plant onderzoeken die de Romeinen gebruikten als er geen Silphium voor handen was, het meest gebruikte was in dat geval Asafoetida oftewel Duivelsdrek, tincturen van deze plant getest op ratten, verminderde de vruchtbaarheid van deze dieren sterk, het kruid verhinderde de implantatie van bevruchte eitjes in de baarmoeder. Andere Ferulasoorten hadden zelfs een nog groter effect op de vruchtbaarheid van ratten. in 1963 werd Asafoetida ook als effectief beschouwd als contraceptief voor mensen, maar ook als middel om een abortus op te wekken bij een vroege zwangerschap.

   De geest van Silphium bleef nog lang rondwaren omdat de latere schrijvers van medische handboeken zowel in de middeleeuwen als tijdens de renaissance zich bleven baseren op de werken uit de klassieke oudheid, de plant zelf is echter nooit meer gevonden.

Bronnen

  • The History, Herodotus
  • Rond de Tafel der Romeinen, P.C.P. Faas
  • Eve´s Herbs, A History of Contraception and Abortion in the West, John M. Riddle
  • Study of Plants, Theophrastus

G.van Elteren

Meer

   Wilt u meer weten over dit kruid en vele andere kruiden? Bezoek dan de website van G.van Elteren, http://www.herbasanitas.nl. G.van Elteren is herboriste en geeft o.a. een Opleiding Kruidengeneeskunde en leuke en interessante workshops en cursussen!

^Naar het begin van deze pagina

Diverse artikelen
Begin
Over planten
 

Geelwortel

  De Meloen (Pompoen) – Cucurbita pepo L.
 

Kneuzingen, zwellingen en sportblessures

  Boom opzetten over Naaldhout
  Jacobskruiskruid, vragen, vragen en nog meer vragen
  Alternatieve landbouwgewassen
  Fluite(n)kruid
  Flierefluiten met een vlierfluit
  Silphium, het verdwenen kruid
  Winterlinde (Tilia cordata Mill)
  Mangosteen (Garcinia mangostana Linn)
  Medicijn en drogerij in den Bijbel - met registers met plantenlijst
  De planten voor de Karel de Grote-tuinen (Capitulare de villis)
  Sint-Antoniusraapje (Ranunculus bulbosus - Knolboterbloem)
Diverse onderwerpen
  Tips van Tenna: huismiddeltjes - EHBO uit uw keuken
  Over Europan Scientific Cooperation On Phytotherapy (ESCOP)
  Planten en kanker
  Plantaardigheden en kanker
  2000 jaar oude pillen met kruiden ontdekt in scheepswrak
  Prof. dr. Frits Muskiet: ‘Onze voeding moet gebaseerd zijn op eetpatroon oermens’
  Bestanddelen van thee
  Bloementuin
  Vakantie
  Generatietuin
  Voorjaarsbloemen 2011
  Nog wat voorjaarsbloemen

Over bijen

Over de wilde cichorei (Cychorium intybus)
  1. Namen, plantlore en ander merkwaardigs
  2. Botanie en (een beetje) ecologie
  3. Fenomenologie
  4. Veelzijdig groentegewas en koffieleverancier
  5. Arietta cichoriata - andante semplice e cantabile
  6. Therapeutische toepassingen - van de oudheid tot Rudolf Steiner
  7. Therapeutische toepassingen -
Edward Bach en de bloesemremedie Cichorei (Chicory)
  Praeambulum
  BIJLAGE 1
  BIJLAGE 2
  BIJLAGE 3
Beluister de
Uitzendingen/Podcasts
P.Munnik over kruiden
   
Woordenboek Nederlandsche Taal
Plantago PlantIndex
Letter: druk op CTRL, draai ook aan muiswiel