Beschrijvingen van planten

Herderstasje (Gewoon) - Capsella bursa-pastoris

Cruijdeboeck 1554 Van Teskens cruyt	Cruydt-Boeck 1644 Van Teskens-cruydt oft Borsekens-cruydt	Artsenijgewassen 1796 Taschjes-kruid, Herders-tasch – Thlaspi bursa pastoris	Flora Batava 1807 Thlaspi Bursa Pastoris - Gemeenste Tas-Kers

"Lepeldief, lepeldief, heeft zijn vader en moeder niet lief."

Oud kinderrijmpje

Namen

Familie

   Kruisbloemenfamilie - Brassicaceae (Cruciferae)

Botanische naam

   De geslachtsnaam 'Capsella', betekent 'doosje'. De soortnaam 'bursa-pastoris' is samengesteld uit de woorden 'bursa', wat 'beurs' of 'tas' betekent, 'pastoris'  staat voor 'herder'. Ook de Nederlandse, Duitse, Franse en Engelse naam zijn op de botanische naam gebaseerd (of andersom?). De naam verwijst naar de vorm van de hauwtjes die lijken op de zak of tas die herders vroeger meenamen, je ziet deze tassen nog wel op oude schilderijen bijv. van Pieter Breughel.

Andere talen

• E: Shepard's Purse
• F: Bourse a Pasteur
• D: Hirtentaschl

Volksnamen

• Armoede
• Bloedkruid
• Eendepootjes
• Ganzetongen
• Lepels en Vorken
• Lepeltjesdief
• Moederstasje
• Tasjeskruid
• Teskenkruid
• Tuinlepeltje

Geschiedenis

   Herderstasje komt oorspronkelijk ut het Middellandse Zeegebied, maar heeft zich overal verspreidt, behalve in de tropen. Het gebruik van Herderstasje als voedsel gaat tenminste 8000 jaar terug. Archeobotanische resten die Herderstasje bevatten zijn blootgelegd tijdens de opgraving van Catal Huyuk in Turkije (ca. 5950 v. Chr.). De zaden werden ook teruggevonden in de maag van de Tollundman, het beroemde veenlijk uit Denemarken, dat dateert uit het begin van onze jaartelling. Voor zo'n alom tegenwoordige plant is er verrassend weinig over geschreven in de oudheid, maar ook in de Middeleeuwen. Het werd wel zeer algemeen gebruikt tegen bloedingen, huidziekten, en om onzichtbaarheid te bewerkstelligen. Hildegard von Bingen gebruikte Herdertasje als een bloedstelper en voor dit zelfde doel bij bloedneuzen. Tijdens de Engelse Middeleeuwen werd het tegen kiespijn gebruikt, het was dan wel zaak dat de patiënt het takje Herdertasje links in de mond deed als de pijn rechts zat en omgekeerd. in de volksgeneeskunde werd het gebruikt bij een te sterke menstruatie en bij de bevalling. Tijdens WOI had de reguliere geneeskunde grote interesse voor het kruid, omdat men naar een middel zocht om twee klassieke geneesmiddelen te vervangen, die schaars waren geworden door de oorlog, namelijk Moederkoren en de Canadese Geelwortel.

Ook binnen de traditionele Chinese geneeskunde en de Ayurveda wordt Herderstasje gebruikt.

Botanie

   Eén - of tweejarige plant uit de Kruisbloemenfamilie, wordt tot 50 cm hoog. Groeit vanuit een bladrozet op een stevige, licht behaarde, stengel omhoog, tijdens de bloei groeit de stengel door, aan de onderkant van de stengels zitten de zaadhauwtjes, de bovenkant bloeit. Ēēn bladrozet heeft vaak meerdere stengels. De bloemen zijn vuilwit en hebben vier bloemblaadjes. Onder de grond zit een lange penwortel. De hauwtjes zijn driehoekig of hartvormig. De wortelrozetbladeren zijn sterk ingesneden, de andere bladeren wat minder diep. Het blad is vaak beschimmeld, dan niet oogsten. Herderstasjes zijn echte pioniersplanten, die verdwijnen zodra de grond in cultuur is gebracht. Herderstasjes hebben zich verspreidt over de hele wereld, tot in Groenland aan toe, waar ze zijn terechtgekomen in het voetspoor van de Noormannen.

Gebruik

   De penwortel wijst op een aardende werking, zij ontzuurt de grond en doet dat ook met de mens (organische zuren). De vierkante stengel wijst op weerstand met name op de bloedvaten en de hartspier, ook is de stengel licht behaard, wat een indicatie is voor een positief effect op huid en slijmvliezen. De witte bloemen staan voor een harmoniserende werking op het zenuwstelsel en voor een werking bij vrouwenkwalen. De vier bloemblaadjes staan voor materie (vijf voor de geest, zeven voor de chakra's) de hartvormige hauwtjes duiden op een werking op het hart en de bloedvaten. Kalmeert, verzacht en reguleert. Astrologisch valt het kruidje onder de heerschappij van Jupiter.

Typologie

   Voor de mens met teveel vuur, die zichzelf opfokt, waardoor hart en bloedvaten moeten overwerken. De mens met teveel cholesterol, de mens die zijn innerlijke vuur niet aankan, zich teveel inhoudt, ook in creativiteit. De verzuurde mens, met verhardingen in de bloedvaten, waardoor onvoldoende doorstroming kan plaatsvinden, wat een versneld verouderingsproces ten gevolge heeft. Een typische Venusplant, heft de terneergeslagen mens op.

Inhoudsstoffen

• Looistoffen
• Organische zuren
• Mosterdglycosiden
• Saponinen
• Flavonglycosiden
• Histamine
• Tyranine
• Acetylcholine (bloedvatverwijdend)
• Vitamine C
• Choline (vitamine B4)
• Mineralen: kalium, calcium, natrium

Werking

Bloedsomloop / bloed

   Werkt regulerend op de bloedsomloop en bloeddruk, kan langere tijd achter elkaar gebruikt worden bij circulatiestoornissen en spataderen en aambeien. Ook een kruid met een bloedstelpende werking, bij verwondingen, neusbloedingen, bloed ophoesten e.d. Ook bij aderverkalking, door de aanwezigheid van flavonglycosiden.

Spieren

   Heeft een tonend effect op de spieren, versterkt, na de bevalling, bij spierproblemen van de uterus > bij een verzakking, incontinentie, darm en blaas (gladde spieren).

Vrouwelijke geslachtsorganen

   Bloedstelpend bij hevige menstruele bloedingen, tijdens en na de bevalling > bevorderd de vruchtuitdrijving, menstruatiestoornissen met veel bloedverlies, baarmoedergezwellen en witte vloed. Bij uitzakking en kanteling van de uterus > dan de thee als zitbad en de Ø (moedertinctuur). Ook bij PMS.

Spijsvertering

   Bevorderd de darmwerking, bij slijmvliesontsteking van darmen en urinewegen, bij bedplassen door een zwakke blaaskringspier, bij infecties van de urinewegen. Bij en opgezette milt. Wekt in het algemeen de eetlust op door de aanwezigheid van mosterdglycosiden. Goed middel bij diarree. Bij leverkwalen.

Overige

   Bij schurft, dan de thee of de verdunde Ø (moedertinctuur). Ook bij onderdrukking van temperatuurverhoging bij malaria. Kompressen van Herderstasje bij reuma en pijnlijke gewrichten. Herderstasje wordt ook gebruikt om het niveau van vervuiling te meten in stedelijke gebieden. in malariagebieden worden de zaden gebruikt om een slijmerige laag over het water waar de muskietenlarven uitkomen te leggen, dit vernietigd de larven.

Gebruik

   De hele plant inclusief de wortel, oogsten voordat de zaden rijp zijn.

Let op! Nooit gebruiken tijdens de zwangerschap. Mensen die in het verleden nierstenen hebben gehad moeten voorzichtig zijn met het gebruik van dit kruid. Dit kruid is in welke bereidingsvorm dan ook niet langer dan een jaar houdbaar.

Goede combinaties

   Gaat goed samen met Vrouwenmantel bij vrouwenklachten. Met Heermoes, versterken elkaars werking.

Recepten

Tinctuur bij diarree

• 30 gr plantendelen gedurende een week laten macereren in 100 ml 60% alcohol
• Filtreren
• bij diarree een acute dosis.

Te overvloedige of pijnlijke menstruatie

• 50 gr Herderstasje en 50 gr Absintalsem op een liter kokend water
• Een kwartier laten trekken
• zoeten
• Om het uur een glaasjes van deze drank.

Magie

   Geen magisch gebruik bekend.

Bronnen

• Voor dit artikel gebruikte bronnen

G.van Elteren

Meer

   Wilt u meer weten over dit kruid en vele andere kruiden? Bezoek dan de website van G.van Elteren, http://www.herbasanitas.nl. G.van Elteren is herboriste en geeft o.a. een Opleiding Kruidengeneeskunde en leuke en interessante workshops en cursussen!

^Naar het begin van deze pagina