Beschrijvingen van planten

   De wortelstokken liggen horizontaal in de bodem, vlak onder de aarde of met de bovenkant in het zonlicht. Ze zijn een depot van reservevoedsel, vooral zetmeel. Vanuit de wortelstokken groeien nieuwe wortels en bladeren. Dat gebeurt altijd vanuit één (zij)kant. Vanuit dit jongste deel van het rizoom schieten de dicht opeen gegroepeerde bladeren loodrecht omhoog, onder een hoek van 90 graden met de wortelstok. De eigenlijke wortels van de iris, klein ten opzichte van de wortelstok, doen hetzelfde, maar dan loodrecht naar beneden. Zo is de vorm van de iris een merkwaardige: de verticaal georiënteerde wortels en bladeren en de daar horizontaal tussen geplaatste wortelstok.

   In het verleden zijn de rizomen voor verschillende doeleinden gebruikt. De Romein Plinius schrijft in de eerste eeuw: 'Als men een wortel wil uitgraven, giet men drie maanden ervoor honingwater er omheen om de aarde goed te stemmen, trekt met een zwaard een drievoudig kruis om haar heen, steekt de wortel uit en houdt haar zo tegen de hemel aan. Kinderen die tanden moeten krijgen hangt men deze wortel om.'

   Al in de twaalfde eeuw werd uit de wortelstok van de Florentijnse Lis (Iris florentina)een naar viooltjes geurende etherische olie gewonnen, ook wel 'viooltjeswortelolie' genoemd. Deze witte iris groeide, zoals de naam al zegt, rondom Florence. De 'lelie' in het wapen van Florence, waarschijnlijk een gestileerde irisbloem, herinnert hier nog aan. In Engeland was het gebruikelijk de wortelstokken van deze iris te vermengen met anijs als een parfum om bij schoon wasgoed te stoppen. De kweek van de Blauwe Lis was rond de vorige eeuwwisseling op zijn hoogtepunt. In Italië waren er irisvelden, qua omvang vergelijkbaar met de lavendelvelden in Zuid-Frankrijk. Boeren oogstten in die periode honderden tonnen rizomen per jaar.

Waterhuishouding

   De wortelstok heeft ook nog een andere functie, namelijk in de waterhuishouding. Binnenin vormt de iris slijmachtige stoffen die water kunnen vasthouden en weer afgeven. Hierdoor kan een blader- en wortelloze iris maandenlang droogte doorstaan. Als bijna gemummificeerde rizomen in water worden gelegd, groeien er weer wortels uit. Verder bevat de irisknol stoffen die urinevorming kunnen opwekken en slijm oplossen. Ook de bladeren gaan op bijzondere wijze met water om. Als de iris te veel water bevat, scheidt zij dat via de bladeren uit. In de vroege ochtend zie je dan rijen 'dauwdruppels' aan de bladeren hangen. De band die de iris met het water heeft komt ook terug in de irisolie die uit de rizomen wordt bereid. Dit is een goed in de huid trekkende olie die wordt gebruikt bij de bereiding van parfums, zepen en huidcrèmes.

R. van der Hoeden bewerkte tekst uit Flora's Kus met toestemming van Weleda

Zie ook https://www.weleda.nl/100-natuurlijk/onze-plantenwereld/onze-hoofdplanten/iris

^Naar het begin van deze pagina