Aardigheden over planten

Wat is kruidengeneeskunde?

   Regelmatig bereiken ons vragen over wat nu eigenlijk kruidengeneeskunde is. Is dat hetzelfde als fytotherapie? En is homeopathie ook kruidengeneeskunde?

   En het gebruik van Bachbloesemremedies, wat is dat dan voor een therapie? Regulier en alternatief en zelfs kwakzalverij, ook zo'n discussiepunt of stof tot kritiek.

   Ayurveda, antroposofische geneeskunde, aromatherapie. Al die dingen komen wel eens ter sprake in het kader van kruiden en genezen met (on)kruiden.

   In het volgende zijn wat weblinks bij elkaar gezocht, die samen een brede inleiding op het onderwerp kruidengeneeskunde geven.

   U kunt daar zelf wat in rondkijken en onderzoeken welke verschillende opvattingen en stromingen in deze oudste vorm van therapie er zoal zijn. Wij geven slechts informatie, onthouden ons van een oordeel.

   Om u een opstapje naar de links te geven, volgt eerst een korte inleiding die wij, met toestemming van de auteur, konden overnemen uit het boek "Kruiden, signatuur en eigenschappen" door Yvonne Maessen.

   Wij kiezen daarvoor, omdat zij een aspect van planten belicht, de signatuur, dat elders op deze site, in de plantenbeschrijvingen van G.van Elteren, ook aan bod komt.

   De reguliere opvatting van fytotherapie wijst dat weliswaar niet helemaal af - signatuur kan namelijk heel breed opgevat worden: niet alleen de uiterlijke kenmerken van een plant betreffende, maar ook de groeiwijze, de milieuomstandigheden, het biotoop, het klimaat, de grondsoort - maar is toch terughoudend in dit opzicht.

   De inleiding belicht niet alles, maar noodt hopelijk tot verder eigen onderzoek, mede aan de hand van de linkenverzameling die erop volgt.

   "Het gebruik van kruiden als geneesmiddelen is zo oud als de mensheid zelf. Daarbij speelt de uit ervaring verkregen kennis een grote rol. In de Oudheid was de mens echter sterker verbonden met de kosmos en de natuur, waardoor planten in hun wezen en werking ook meer intuïtief doorvoeld konden worden. Dit vermogen en deze benadering zijn weliswaar in onze meer materialistisch georiënteerde cultuur langzamerhand geheel op de achtergrond geraakt, maar zijn tegenwoordig binnen de 'holistische' benadering op het gebied van diverse geneeswijzen weer aan herwaardering toe.

   "In de kruidengeneeskunde of fytotherapie, waarbij kruiden als geneesmiddelen worden toegepast, is het gebruidelijk de plant in zijn medicinale werkzaamheid te beschrijven en toe te passen aan de hand van de geanalyseerde inhoudstoffen. Deze benadering richt zich dus vooral op de materiële bestanddelen van de plant, waarbij het kruid wel in zijn geheel wordt aangewend. Dit in tegenstelling tot de allopathische therapie, waarbij het hoofdbestanddeel uit het geheel van het kruid wordt geïsoleerd en tot geneesmidel verwerkt. Hierbij gaat echter een belangrijk deel van de werking, die het bestanddeel juist uitoefent als onderdeel van het geheel, verloren en wordt tevens de werking teruggebracht tot een invloed op enkel materieel niveau.

   "Dit laatste is goed te begrijpen vanuit de 'signatuurleer', die zijn oorsprong vindt bij Paracelsus. Deze leer gaat ervan uit dat de plant als geheel méér is dan de som der afzonderlijke delen en dienovereenkomstig dat ook de medicinale werking van de gehele plant méér is dan de som van de werkingen der verschillende inhoudstoffen. Deze niet-stoffelijke meerwaarde van de plant als geheel heeft dan betrekking op het achterliggende patroon of het wezen van de plant. Dit patroon vertegenwoordigt een bepaalde energie en kan afgeleid worden uit het geheel van de uiterlijke verschijningsvormen, de zogenoemde signatuur van de plant.

   "Deze signatuur kan geheel, zowel als in onderdelen, overeenkomst vertonen met een bepaald type mens, met bepaalde orgaansystemen, organen of lichaamssubstanties. Dit is dan mede een aanwijzing waar het kruid, in geval van klachten zijn beste geneeskrachtige werking op uitoefent. Zo vertoont bijvoorbeeld het bitter smakende plantensap van de Stinkende gouwe overeenkomst met de gele galvloeistof. Stinkende gouwe is dan ook een goed kruid om lever en gal te stimuleren.

   Dit principe van uiterlijke overeenkomst of analogie tussen plant en mens is op zich niet wetenschappelijk en zelfs niet altijd even logisch omdat, met name wat betreft het onderkennen van het wezen van een plant, intuïtie een grote rol speelt.

   De signatuurleer moet daarom in de eerste plaats als een hulpmiddel bij het duiden van de geneeskrachtige werking van de plant beschouwd worden.

   "Hoewel men zich in de kruidengeneeskunde ook richt op specifieke klachten, gaat men er toch van uit dat het kruid de mens, behalve op materieel, lichamelijk niveau ook psychisch en energetisch zal beïnvloeden. Naast signatuur als hulpmiddel om planten te duiden, vindt de kennis over kruiden en hun werking haar oorsprong ook in een overgeleverde traditie van ervaringen met het betreffende kruid. Het ervaringsweten speelt een niet te onderschatten rol. Deze leert ook dat kruiden steeds daaer en op een tijdstip komen te groeien waar en wanneer zij op een bepaald moment juist nuttig en nodig zijn."

   Nadere inlichtingen over de benadering van de kruidengeneeskunde door Yvonne Maessen zijn te vinden op de website:

•  https://kruidenrijk.nl/vakopleiding-kruidengeneeskunde/

waar een apart hoofdstukje is gewijd aan de vraag:  Wat is kruidengeneeskunde?

Links naar andere inleidende artikelen

   In dit blokje komt allereerst de wetenschappelijk genoemde fytotherapie aan bod, vertegenwoordigd door enkele pagina's op de website van de Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie. Vervolgens een aantal informatieve links naar anderen.

• http://fyto.nl/
  • De Nederlandse Vereniging voor Fytotherapie maakt zich als wetenschappelijke vereniging sterk voor kwaliteit en betrouwbaarheid van plantaardige geneesmiddelen. De NVF geeft viermaal per jaar het Nederlands Tijdschrift voor Fytotherapie uit
  • Extra:
    • Het Rauwolff herbarium http://bioportal.naturalis.nl
      • is een beetje lastig te vinden maar in het NVF tijdschrift komt een beschrijving hoe dit op te vragen
    • Het herbarium van Paul Hermann: 
      • museum voor Natural History in Londen http://data.nhm.ac.uk/dataset/hermann-herbarium
    • Nog een herbarium  in Leiden https://digitalcollections.universiteitleiden.nl/IconesPlantarumMalabaricarum
• http://www.albertluttikhuis.nl/
  • Heel aardige, informatieve stukken over kruidengeneeskunde, inleidend over van alles wat, door Albert Luttikhuis

Wat dieper gravend, rijk aan informatie, ook kritisch

• http://www.planetherbs.com/articles/herbhist.html
  • Een vrij uitvoerig artikel over de geschiedenis van de kruidengeneeskunde: "The herbal tradition".
• http://www.plantaardigheden.nl/aardig/aardigheden/kruidenboeken.htm
  • Uitvoerig overzicht van de kruidboeken door de eeuwen heen, met daarbij vele links naar sites die informatie over kruidboekenschrijvers, scans van enkele bladzijden of  zelfs volledig weergegeven kruidboeken tonen. Hier is veel leuks te vinden, van de Eberspapyrus uit het antieke Egypte tot Leonhart Fuchs, van Hippocrates tot Culpeper en Dodoens, om slechts enkele namen te noemen.

Enkele kritische artikelen over homeopathie resp. kruiden

• http://www.skepsis.nl/eoshomeo.html
  • Over homeopathie (uit het tijdschrift Skepsis).
• http://www.skepsis.nl/kruiden.html
  • "Natuurlijk onschuldig - de gevaren van geneeskruiden" (eveneens uit Skepsis).
• http://www.quackwatch.org/01QuackeryRelatedTopics/paraherbalism.html
  • Een zeer kritisch artikel over een aantal aannames van de kruidengeneeskunde, door de (reeds overleden) wetenschapper en schrijver uit de streng reguliere hoek: Varro E. Tyler, "False tenets of paraherbalism".

R.van der Hoeden

^Naar het begin van deze pagina