Beschrijvingen van planten

Citroenmelisse - Melissa officinalis

Overzicht van deze plant

Cruijdeboeck 1554 Van Melissen	Cruydt-Boeck 1644 Van Melisse oft Confilie de Greyn	Artsenijgewassen 1796 Melisse, Citroenkruid – Melissa officinalis

   "Vaak heelt vriendschap de door liefde geslagen wonden"

Namen

Familie

   Lipbloemenfamilie - Lamiaceae (Labiatae)

Botanische naam

   De geslachtsnaam 'Melissa' staat voor 'honingplant' of 'honingbij'. De soortnaam 'officinalis' slaat op de al van oudsher bekende medicinale werking van het kruid.

Andere talen

• E: Balm (dit woord is een verbastering van het woord 'balsem')
• F: Melisse, Citronelle
• D: Zitronenmelisse

Volksnamen

• Apiastrum
• Balsem
• Bijenblad.
• Bijenkruid
• Citroenkruid
• Hartelust
• Honingkruid
• Melis
• Vrouwenkruid
• Vrouwenkruidmelis

Geschiedenis

   Een kruid afkomstig uit met Midden-Oosten, maar het was ook al bekend bij de Grieken, die het kruid 'melisophyllon' noemde en de Romeinen, die het 'apiastrum' noemde, Plinius schreef dat het kruid zo sterk werkte dat het aan een zwaard gebonden, het bloed aan het zwaard onmiddellijk deed stollen. Zowel Plinius als Dioscorides roemde het kruid om zijn wondhelende en ontstekingsremmende werking. De Arabieren uit de 10de eeuw prezen de werkzaamheid als hartversterkend middel en het gunstige effect bij zwaarmoedigheid. Via Spanje kwam het via monniken naar de rest van Europa, waar het vanaf de 10de eeuw in gebruik was als hartversterker, tegen melancholie. De levensverlengende kwaliteiten werden geroemd, dagelijks gebruik zou verjongend werken. Ook zou het een "smachtende aard" versterken. Monniken gebruikten het bij een kater, flauwtes en hartklachten. Het kruid werd/wordt door imkers op bijenkorven en kasten gewreven om de bijen de weg naar de kas makkelijk te laten terugvinden, maar ook om nieuwe bijen te lokken, dit zou zeer goed kunnen werken omdat de etherische olie in de plant chemisch sterk lijkt op een feromoon dat bijen zelf produceren. Citroenmelisse werd zeer gewaardeerd door Paracelsus, die meende dat het kruid een mens weer tot leven kon wekken, hij bereidde een drank die hij 'primum ens melissa' noemde, met dit doel voor ogen. Keizer Karel V dronk iedere morgen Karmelietenwater, waarvan Citroenmelisse het hoofdingrediënt was, Karel V was de zoon van Philips de Schone en Johanna de Waanzinnge, mogelijk dacht hij dat hij door het dagelijks drinken van het Karmelietenwater kon vrijwaarden van erfelijke krankzinnigheid die rondwaarde in zijn familie. Uitwendig werd het gebruikt bij reuma. in het begin van de 20ste eeuw werd het toegepast bij 'geestelijk zwakke' vrouwen ter bestrijding van humeurigheid, het verdreef de melancholie.

Botanie

   Een overblijvende plant uit de Lipbloemenfamilie, wordt tot een meter hoog. Citroenmelisse bezit sterk vertakte wortelstokken, waarmee het kruid zich overal verspreidt. Het blad is zacht en behaard en bezit dikke nerven, de bladrand is rond gekartelde bladeren staan tegenover elkaar. De bloemen zijn klein en onopvallend, de kleur is zachtgeel tot vuilwit, ze staan in schijnkransen in de bladoksels, de bloeitijd is van juni tot september. De smaak is die van een wat bittere citroen, de geur is een frisse citroengeur (Sunlightzeep). Een plant die graag wat vochtig staat en in de zon, maar in principe kan ze overal aarden. Trekt veel bijen aan.

Gebruik

   De vierkante stengel wijst op weerstand, net als het onuitroeibare wortelstelsel. De beharing op blad en stengel is een aanwijzing voor een positief effect op huid en slijmvliezen. De lichtgroene kleur van het blad wijst op een milde werking, met name voor maag en milt. De geelwitte bloemen verwijzen naar een kalmerende werking op de spijsvertering, met name op de lever. Soms is het blad hartvormig. De duidelijk waarneembare geur van de plant geeft aan dat Citroenmelisse op en via het zenuwstelsel werkt. Astrologisch is Citroenmelisse een kruid van Jupiter en staat het in het teken van de Kreeft.

Typologie

   Mensen die licht nerveus zijn van nature. Melisse werkt dan kalmerend en harmoniserend. Milde, zachte mensen die communicatief zijn ingesteld. Ook voor kinderen die 's avonds overactief worden en dan niet kunnen slapen.

Inhoudsstoffen

• Etherische olie met o.a. citronella (een goede ontkramper van de spijsvertering) en gerianol
• Bitterstoffen
• Looistoffen
• Flavono&ïden
• Organische zuren
• Mineralen: calcium, kalium en koper
• Rozemarijnzuur (als deze stof in een plant zit deze niet gebruiken tijdens de zwangerschap, Citroenmelisse is een uitzondering maar dan alleen in de vorm van een slappe thee bij zwangerschapsbraken)
• Vitaminen: A, B, C en een beetje D
• Honing (op zichzelf al een compleet voedingsmiddel)

Werking

Zenuwstelsel

   Bij lichte migraine, lichte hartklachten van een nerveuze aard, examenvrees, melancholie en slapeloosheid. Een versterkende werking op het organisme door de etherische olie, werkt via het centrale zenuwstelsel. Kalmerend en ontspannend door het aanwezige koper, dat spierontspannend werkt.
Goed bij examenangst en andere lichte angsttoestanden. Een zeer goed kinderkruid, zelfs voor zuigelingen, door de milde werking. Verlaagt de bloeddruk, heeft een versterkend effect op het hart en het bloedvatenstelsel. Verder kan het ook bij koorts gebruikt worden. Ook alle spijsverteringsklachten waarbij nervositeit een rol speelt.

Spijsvertering

   Bij alle nerveuze spijsverteringsklachten. Bij misselijkheid en winderigheid: de thee voor de maaltijd. Bij diarree met krampen bij kinderen. Zwangerschapbraken: de slappe thee. Ook bij bewegingsziekten bij reizen, vliegen of varen. Verder bij een verstoorde werking van de milt.

Overige

   Licht zweetdrijvend en koortswerend als thee. Helpt bij allergieën en eczemen door de histaminewerking. Bij insectenbeten - en steken een gekneusd blaadje op de aangedane plek, ook bij een zwerende wond toe te passen, heeft dan dezelfde werking als honing, ontsmettend en wondhelend. Bij ontstoken ogen, ook bij kinderen en dieren. Pijnstillend en troostend. Verder heeft Citroenmelisse een antihistamine werking, zou dus ondersteunend gebruikt kunnen worden bij de behandeling van allergieën. Ook bij een riekende adem. Zeer goed middel bij een koortslip en gordelroos. Zou een ondersteunende werking hebben bij de Ziekte van Graves, dit omdat met name de etherische olie zich zou koppelen aan de schildkliercellen via de antilichamen die de ziekte veroorzaken. Het schildklierstimulerend hormoon wordt ook verhinderd van het verder stimuleren van de schildklieren bij deze ziekte. De Ziekte van Graves of hyperthyroidisme is een kwaal waarbij er sprake is van een overactieve schildklier, het lichaam krijgt een teveel aan schildklierhormonen te verwerken, deze stimuleren de stofwisseling sterk, verhogen de prote&ïnestofwisseling, er ontstaan fluctuaties in de calciumbalans en een glucose-intolerantie, de patiënten lijden onder een onregelmatige hartslag, hebben slaapproblemen, voelen warm aan, zijn zweterig en kunnen slecht tegen de warmte.

Gebruik

   Het blad ruim voor de bloei oogsten voor de Ø (moedertinctuur) of de thee. De bloeiende toppen toevoegen aan het badwater. Er wordt ook een etherische olie verkregen van de Citroenmelisse, deze is zeer prijzig maar kent een breed werkingsgebied. Culinair is Citroenmelisse toe te passen in salades, bowls, ijs, dessert, visschotels of in een sausje.

Let op! Niet gebruiken tijdens de zwangerschap, alleen als slappe thee. Overleg met een arts is gewenst.

Goede combinaties

   Gaat samen met praktisch alle andere kruiden, voegt een lekkere smaak toe aan mengsels. Door de milde werking overvleugelt het andere kruiden niet. Specifiek voor de Ziekte van Graves kan men het combineren met Wolfspoot en iers Mos.

Recepten

Karmeliterwater

• 25 gr Citroenmelisseblad (vers)
• 20 gr verse Citroenschil
• takje Marjolein
• ½ Kaneelstokje
• 5 hele Kruidnagelen
• 1 tl geraspte Nootmuskaat
• 2 cm verse Engelwortelstengel
• 300 ml Wodka
• Gebruik een vijzel om alle droge ingrediënten fijn te malen
• doe alle bestanddelen (ook de verse) in een klein flesje en
• voeg de wodka toe, goed afsluiten.
• Dit 10 dagen laten staan en iedere dag schudden.
• Zeef het dan door een katoenen of linnen doek en knijp deze goed uit zodat je alle vocht eruit haalt.
• Zeef het dan nogmaals, door een koffie - of theefilter in een schoon flesje.
• Gebruik dit als een parfum of in een aromalampje, verdund met water.
• Laat het nog drie weken staan op een koele, donkere plaats.

Magie

• Geslacht: Vrouwelijk
• Planeet: Maan
• Element: Water
• Krachten: Liefde, Succes, Genezen

Gebruik

   Vanuit de Arabische kruidenmagie komt de informatie dat Citroenmelisse gebruikt kan worden om de liefde te beïnvloeden. Week het kruid in wijn voor een aantal uren, zeven en deel het dan met een potentiële geliefde, of draag het kruid om liefde te vinden. Het wordt ook gebruikt bij magische genezingsbezweringen, en Plinius de Oudere geloofde dat het kruid zo krachtig was dat als het werd aangebracht op een zwaard dat net een wond had veroorzaakt, het bloed op het zwaard onmiddellijk zou stollen. Het kan ook gebruikt worden bij succesbezweringen. Als je imker bent, wrijf dan dit kruid aan de bijenkorven, dit zal nieuwe bijen lokken, en de andere bijen zullen blijven.

Bronnen

• Voor dit artikel gebruikte bronnen

G.van Elteren

Meer

   Wilt u meer weten over dit kruid en vele andere kruiden? Bezoek dan de website van G.van Elteren, http://www.herbasanitas.nl. G.van Elteren is herboriste en geeft o.a. een Opleiding Kruidengeneeskunde en leuke en interessante workshops en cursussen!

^Naar het begin van deze pagina