Beschrijvingen van planten

Amandel - Prunus dulcis

Overzicht van deze plant

Cruijdeboeck 1554 Van Amandelen	Cruydt-Boeck 1644 Van Amandelen	Artseny-gewassen 1800 Gemeene amandelboom - Amygdalus communis

   Direct na de geboorte van zijn neefje, op 31 januari 1890, schilderde Vincent van Gogh grote takken amandelbloesems tegen een blauwe lucht. Hij vertoefde in die periode in Saint-Rémy, in de Provence, waar de amandelbomen waarschijnlijk net waren uitgekomen. Van Gogh deed, bewust of onbewust, wat velen voor hem deden: de amandel zien als een bode van nieuw leven, van geboorte, van voorjaar.

Beschrijving

   De amandel is een sierlijke boom met een open kroon die in uitzonderlijke gevallen tot twaalf meter hoogte kan uitgroeien. Vooral de bloemen die de mediterrane nawinter kleur geven, springen in het oog. Ze bezitten veel nectar en trekken daardoor insecten aan. Vooral bijen en allerlei soorten vliegen bezoeken deze planten graag en zorgen voor de bestuiving. Dat de bloei zo opvalt is niet verwonderlijk. De amandel behoort namelijk tot de rozenfamilie en heeft verwanten als de roos, sleedoorn en vogelkers.
In onze streken wordt de amandelboom enkel aangeplant omwille van haar bloemenpracht in het vroege voorjaar.

   Al vroeg in het jaar zijn de vruchten aan de boom te onderscheiden. Pas tegen het eind van de zomer rijpen ze uit. Qua vorm hebben ze het meest weg van kleine abrikozen. De eigenlijke amandel, dat wil zeggen, het zaad met daarin de aanleg voor een nieuw amandelboompje, zit ingepakt in drie lagen: Een donzige en leerachtig aanvoelende schil met daarin de geelbruine en ovale noten. Die zijn glad en betrekkelijk dunschalig, zien er soms wat vezelachtig uit en zijn bezet met ondiepe putjes (bij de sieramandelen is deze laag veel harder). De eigenlijk amandel(-pit !) wordt nog omhuld door een dun vliesje, de derde laag.

Zoete en Bittere amandelen

   Ondanks het algemene gebruik van amandelen in allerhande gebak en snoeperijen, mag je er toch niet zomaar onbeperkt van eten: Ze kunnen namelijk 'amygdaline' bevatten. Deze stof is zowel bepalend voor de smaak (bitterheid) als voor de eetbaarheid (giftigheid). inderdaad is dit de uit spionage- en detectiveverhalen bekende 'geur van bittere amandelen', dus van blauwzuur of cyaankali. Op grond van de concentratie van deze stof onderscheidt men 'zoete' en 'bittere' amandelen. Het verschil tussen beide is niet absoluut. De bomen waaraan ze groeien zijn variëteiten van één soort. Bij nauwkeurige waarneming zijn ze wel van elkaar te onderscheiden. De zoete amandelboom bloeit bovendien eerder dan de bittere en komt veel algemener voor.

De amandel in de geschiedenis

   Het misschien wel bekendste verhaal rondom de amandel staat in het Oude Testament, in Numeri 17. Centraal daarin staat de strijd om het leiderschap over de twaalf stammen van het volk israël. Welke van de priesters is de beste? Het volk mort om deze vraag. God zoekt naar een oplossing en vraagt van elke leider zijn staf. De twaalf staven van de twaalf stammen worden bijeengelegd in het heilige der heiligen, het tabernakel. De man die God uitverkiest zal herkenbaar zijn doordat zijn staf gaat bloeien. Aäron blijkt de grootste, hij zal het volk van israël leiden, want: 'Er waren knoppen en bloemen aan gekomen en er groeiden amandelen aan.'

   Een Oud-Grieks verhaal vertelt hoe Demophon, de grote liefde van Phyllis, dacht dat hij haar verlaten had voor een ander. Haar hart brak en ze pleegde zelfmoord. Na haar dood veranderden de goden haar in een amandelboom. Demophon keerde terug en besefte het misverstand en de ramp. Ook zijn hart brak en hij omarmde de amandelboom die daarop in bloei kwam. Zo staat de amandelboom ook voor de eeuwige liefde die immuun is voor de dood.

   De middeleeuwers koppelden de amandel vooral aan de geboorte van Jezus en daarmee aan de reinheid van Maria. Ook Jozef draagt op afbeeldingen nog wel eens een bloeiende amandelstaf. En de 'mandorla', een amandelvormig aureool om Maria, Christus of een aartsengel, is afgeleid van het italiaanse woord voor de vrucht.

De veelzijdige amandel

   De amandel vindt zowel culinaire als cosmetische toepassingen. Zoete en bittere amandelen Amandelen bevatten veel olie en eiwit, maar zijn eerder arm aan zetmeel.

   Uit de bittere amandelen ontstaat door persing de bittere amandelolie, een kleurloze, bitter ruikende vloeistof. Deze vindt zijn weg in banketproducten (bijvoorbeeld bitterkoekjes), pudding en amandellikeuren.

   Zoete amandelen vormen het belangrijkste bestanddeel van marsepein, maar zijn tevens de grondstof voor de in de huidverzorging zo belangrijke amandelolie. Uit zoete amandelen is ook amandelmoes of amandelmelk te maken: een witte, troebele (eventueel gesuikerde) vloeistof die licht verteerbaar is en zacht van smaak. Ze kan dienen als vervanging van koemelk en werkt vooral rustgevend en verzachtend. Amandelmelk en amandelmoes worden daarom wel gebruikt bij voedselallergieën.

A.van Roy met gebruikmaking van de informatie uit Weleda, Flora's Kus

Zie ook https://www.weleda.nl/100-natuurlijk/onze-plantenwereld/onze-hoofdplanten/berk

^Naar het begin van deze pagina